Fatura de is sonus de canna

Is Sonus

Is launeddas funt unu strumentu a sulidu cun cabitzina, formau de tres cannas de diferenti mesura: duas acapiadas a pari formant sa croba (o loba) e s’atra chi abarrat scapa, mancosedda.

Sa croba est formada de una canna longa, chi podit fai sceti unu sonu, tumbu e de un'atra chi ndi podit fai cincu, mancosa. Tumbu e mancosa funt acapiaus a pari in duus tretus; a canta de s’intrada de is cabitzinas e in currispundentzia de su nuu de sa mancosa.

Intressindi sa crobadura de asuba podèrat is duas cannas a strintu s’una a canta de s’atra, in sa crobadura de asuta ddu at in mesu unu ponti de 1-2 cm chi serbit po stesiai is duas cannas a modu chi tra tumbu e mancosa si formit un angulu de 10-15 gradus. Sa crobadura beniat fatta antigamenti cun 4-5 furrius de spagu impixau, ma imoi si imperat sempiri prus materiali sinteticu giai prontu. Is sonus s’allogant e si ingollint avatu cun d-unu strexiu de sola: su stracasciu.

Tumbu

Est sa canna chi giait su sonu maistu e podit fai cussu sonu sceti, poita no portat stampus chi si potzant tuppai cun is didus. Chi is sonus funt attonaus in Fa, po nai, sa nota chi podit fai est sceti Fa.

Su longhiori est diversu conforma a su tonu de is sonus; podit andai de 52 cm de su RE artu a 100 cm de su RE basciu. Po una diferenzia de mesutonu currispondit in su tumbu una longhesa de 4 cm. Po cumodidadi su prus de is bortas, su tumbu si pretzit in duas partis; s’incueddu chi abarrat scapu si narat antzeta. Is duas partis intrat s'una aintru de s ’atra a parti de foras; s’anzetta depit essi affortiada cun sa propriu calidadi de spagu de sa crobadura.

In sa parti de ananti de su tumbu, anca cumentzat s’antzeta, bortas meda si fait una pintadura chi est de bisura bella, ma serbit puru po adattai s’antzeta a su tumbu a modu chi abarrit in deretu.

Mancosa

Sa mancosa tenit custu nomini poita benit poderada cun sa manu manca. Portat cincu stampus (crais), ma sceti cuatru podint essi tocaus; su de cincu (arrefinu) chi est su prus atesu de sa cabitzina, sonat a solu candu is atras crais funti tupadas cun is didus.

Is crais no funt tundas, cument’est me is sulittus, funt cuadritus de mesura de 2x5 cm; custa forma permitit de podi arrangiai sa crai;po modu de nai, chi su sonu est grussu, si podit allonghiai su stampu in sa parti chi tirat a sa cabitzina.

Mancosedda

Est simbili a sa mancosa, ma su prus de is bortas est prus fini e prus curtza (mancosedda = mancosa pitica) e po cussu chi fait sonu prus fini.

Cabitzina

Est su cantu de canna anca si ndi bogat su linguatzu. Custa parti puru si traballat a sola; una po donnia canna: tumbu, mancosa e mancosedda. In sa mancosa e sa mancosedda sa cabitzina si podit stinchiri in deretura, intressindis in su tumbu bolit asetiada cun d-una atra canna pagu pagu prus grussa de sa cabitzina e prus fini de sa parti de aintru de su tumbu.

Sa bucca de is sonus si cuncordat cun cera a modu chi s'adatit a sa bucca de su sonatori e non ndi lessit bessiri su sulidu, de costau de sa canna, e in prus non lessit acrutzai is lavras a sa parti acutza de sa canna.

Asuba de su linguatzu si ponit unu pimpiridu de cera chi serbit po atonai is sonus. Su tanti de cera chi si ponit in su linguatzu de sa cabitzina de su tumbu est prus meda de su chi si ponit po mancosa e mancosedda, poita po podi tenni unu sonu prus grussu de duas otavas cumenti est su tumbu, cunforma a su sonu maistu de mancosa e mancosedda, tocat chi su linguatzu siat prus grai meda.

Castia sa scheda